Chức năng của môi trường sống

1. Đối với sinh vật nói chung và con người nói riêng, môi trường sống có những chức năng chủ yếu sau:

a. Môi trường là không gian sống của con người và thế giới sinh vật (Habitat)

Trong cuộc sống hằng ngày, mỗi người cần có một không gian nhất định để phục vụ cho các hoạt động sống như: Nhà ở, nơi nghỉ ngơi, đất sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản, kho bãi, bến cảng,... Trung bình mỗi người cần khoảng 4m3 không khí sạch để thở mỗi ngày; 2,5 lít nước để uống, một lượng thức ăn tương ứng với 2000 - 2400 Calo. Như vậy, chức năng này đòi hỏi môi trường phải có phạm vi không gian phù hợp với mỗi người. Không gian sống của xã hội loài người chính là Trái Đất.

Như vậy, môi trường là không gian sống của con người (Hình 1) và chức năng của không gian sống của con người có thể được phân loại thành các dạng cụ thể sau:

b. Môi trường là nơi chứa đựng các tài nguyên cần thiết cho sự sống và sản xuất của con người.

Chức năng này của môi trường còn được gọi là nhóm các chức năng sản xuất tự nhiên bao gồm:

- Rừng tự nhiên: Có chức năng cung cấp nước, bảo tồn đa dạng sinh học và độ phì nhiêu của đất, cung cấp củi, dược liệu và cải thiện điều kiện sinh thái.

- Thủy vực: Có chức năng cung cấp nước, dinh dưỡng, nơi vui chơi giải trí và nguồn lợi hải sản.

- Động vật, thực vật: Cung cấp thực phẩm và nguồn gen quý hiếm.

- Không khí, nhiệt độ, ánh sáng mặt trời: Để giúp con người hô hấp, cây ra hoa và kết trái.

- Khoáng sản và dầu mỏ: Cung cấp năng lượng và nguyên liệu cho hoạt động sản xuất nông nghiệp.

c. Môi trường là nơi chứa đựng các chất thải do con người tạo ra trong quá trình sống và hoạt động sản xuất.

Trong quá trình sản xuất và tiêu dùng hàng hóa vật chất, con người luôn thải chất thải vào thiên nhiên và ngược lại môi trường. Ở đây, chất thải dưới tác động của vi sinh vật và các yếu tố môi trường khác sẽ bị phân hủy, chuyển hóa từ phức tạp thành đơn giản và tham gia vào một loạt các quá trình lý - hóa - sinh phức tạp. Chức năng này có thể được phân loại chi tiết thành các loại sau:

- Chức năng chuyển hóa lý học, hóa học: Pha loãng, phân hủy hóa học bởi ánh sáng; hấp thụ; tách chất thải và độc tố.

- Chức năng chuyển hóa sinh hóa: Hấp thụ các chất dư thừa; chu trình nitơ và cacbon; giải độc độc tố bằng con đường sinh hóa.

- Chức năng chuyển hóa sinh học: Khoáng hóa chất thải hữu cơ, hum hóa, amoni hóa, nitrat hóa và khử nitrat,...

d. Chức năng lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người

Môi trường trái đất được coi là nơi lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người. Bởi vì, môi trường trái đất là nơi:

- Cung cấp nguồn tài liệu ghi chép, lưu trữ lịch sử địa chất, lịch sử tiến hóa của vật chất và sinh vật, lịch sử xuất hiện và phát triển của văn hóa loài người.

- Cung cấp các chỉ thị không gian và tạm thời là tín hiệu, cảnh báo sớm về các mối nguy hiểm đối với con người và sinh vật trên trái đất như phản ứng sinh lý của sinh vật trước khi thiên tai, thảm họa xảy ra, đặc biệt là bão, động đất, núi lửa...

- Bảo tồn và cung cấp cho con người sự đa dạng về nguồn gen, các loài động thực vật, hệ sinh thái tự nhiên và nhân tạo, cảnh quan thiên nhiên có giá trị thẩm mỹ để thưởng ngoạn, tôn giáo và các nền văn hóa khác.